PODSUMOWANIE 2024: PRAWO

2024 rok oczami Bartłomieja Barana

Materiał opublikowany na stronie redakcji aboutMarketing.

Najważniejsze zmiany prawne z 2024 r. z perspektywy branży marketingowej

Do najważniejszych zmian w prawie w 2024 r. z pewnością należy zaliczyć unijne rozporządzenie o sztucznej inteligencji (AI Act), które określa ramy regulacyjne dla rozwoju, wdrażania i użytkowania sztucznej inteligencji na obszarze Unii Europejskiej. Jego celem jest harmonijne połączenie bezpiecznego i odpowiedzialnego wykorzystania sztucznej inteligencji z poszanowaniem praw obywateli oraz ustawicznym wspieraniem rozwoju technologicznego. Technologie wprowadzane na rynek unijny będą musiały tym samym spełniać rygorystyczne standardy, co ma w założeniu chronić prawa konsumentów i obywateli, a także budować zaufanie społeczne. Szczególnie interesujące wydaje się to, w jaki sposób regulacje dotyczące AI wpłyną na jej wykorzystanie w obszarach publicznych – np. w wymiarze sprawiedliwości czy w procesach wyborczych. Podobnie ciekawe jest, jak dynamika rozwoju rozwinie się w sektorze bankowym, gdzie znaczenie AI jest wręcz strategiczne. Tym samym aktualnie procedowany jest projekt ustawy, wdrażającej w Polsce AI Act. To, w jakim ostatecznie kształcie wejdzie w życie w 2025 r., zdefiniuje również, w jaki sposób nowoczesna technologia będzie rozwijać się nad Wisłą. Z pewnością warto w przyszłym roku śledzić te procesy.

Istotną zmianą w kończącym się roku była również nowelizacja Regulaminu Sejmu, mająca podnieść jakość i transparentność procesu legislacyjnego na etapie parlamentarnym. Obowiązek dołączania do poselskich projektów ustaw Deklarowanych Skutków Regulacji (wzorem Oceny Skutków Regulacji w drukach rządowych), ograniczenie przyspieszonych procedur oraz uzasadnianie i publikację poprawek na pewno należy ocenić jako krok w dobrą stronę w kontekście przejrzystości ścieżki prawodawczej. Dotychczas projekty poselskie niejednokrotnie były niskiej jakości, bez analizy ekonomiczno-prawnej. Poprawki potrafiły być zgłaszane wręcz w formie odręcznych notatek, na ostatnią chwilę i bez należytej kontroli ze strony obywateli. Docenić należy również wprowadzenie konsultacji społecznych projektów poselskich poprzez specjalny formularz na stronie Sejmu. Umożliwia to obywatelom nową formę partycypacji społecznej w procesie legislacyjnym. Cieszy również wprowadzenie terminu na przedstawienie przez komisje Sejmowi sprawozdania o skierowanym projekcie ustawy. Powinno to pozwolić na choć częściowe odmrożenie projektów ustaw. Pełna ocena rezultatów zaimplementowanych rozwiązań będzie z pewnością możliwa jednak dopiero za kilka miesięcy.

W 2024 r. weszły w życie także przepisy ustawy o ochronie sygnalistów. Firmy zatrudniające co najmniej 50 pracowników mają odtąd obowiązek wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych, gwarantującej sygnaliście zarówno anonimowość, jak również ochronę przed działaniami odwetowymi. Ustawa przewiduje kary finansowe, a nawet karę pozbawienia wolności za naruszenie przepisów. To krok w dobrą stronę, pozwalając zagwarantować bezpieczeństwo osób, które zdobywają się na niełatwą odwagę, aby zawiadamiać o naruszeniach w swoich własnych zakładach pracy. Pozytywnym sygnałem jest fakt, że ustawodawca otwarcie wspiera te działania.

Wyzwania i zmiany w prawie z perspektywy branży marketingowej, których możemy się spodziewać w 2025 r.

Do istotnych wyzwań prawno-gospodarczych 2025 r. będzie z pewnością wprowadzenie w życie systemu kaucyjnego, którego celem jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 mkw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję. Natomiast mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań będzie w ich przypadku dobrowolne. Wejście ustawy w życie zmieni w znaczącym stopniu krajobraz regulacyjny branży odpadowej czy FMCG, ale również codzienne życie milionów Polaków. Warto dodać, że zainteresowane podmioty od dłuższego czasu przygotowują się do tego momentu, a wprowadzenie regulacji zostało już przełożone ze stycznia na październik 2025 r.

W 2025 r. upowszechni się również systemu e-Doręczeń, który ma zastąpić ePUAP
i listy polecone. Cyfrowe usprawnienie komunikacji z organami i sądami to wręcz rewolucyjny krok. Daje on duże nadzieje na istotne przyspieszenie rozpatrywania spraw
w polskich urzędach i sądach. Program będzie rozwijany i rozszerzany w kolejnych latach.

Bardzo istotnym obszarem w kontekście prawnym będzie również polska prezydencja w I połowie 2025 r. W dniu 10 grudnia br. Rada Ministrów przyjęła program prezydencji, który zakłada m.in. działania na rzecz europejskiej obronności, zwalczanie zagrożeń hybrydowych, koordynację w zwalczaniu dezinformacji, działania na rzecz transformacji energetycznej z pełnym odejściem od importu rosyjskich źródeł energii czy cyfrową transformację opieki zdrowotnej. Wiele z tych działań wymaga oparcia w anturażu regulacyjnym, który będzie ważnym sprawdzianem dla polskich decydentów.

Do ciągle istotnych w dyskursie publicznym kwestii należy zaliczyć również nierozwiązany wciąż spór o praworządność, który ciągle nie rokuje możliwością rozwiązania i zwiększa panujący już od kilku lat chaos prawny i administracyjny. Ostatnie zmiany w składzie i kierownictwie Trybunału Konstytucyjnego, a także brak chętnych do obsadzenia wakatów skłania do wniosku, że bez resetu konstytucyjnego pozycja tego organu władzy publicznej będzie coraz bardziej deprecjonowana. Istotne znaczenie w tym kontekście mogą mieć również wyniki wyborów prezydenckich, co niewątpliwie będzie bacznie monitorowane przez politycznych obserwatorów i komentatorów.

Bartłomiej Baran
Przewidywania Anny Parysz
24 stycznia 2025
Wywiad z Szymonem Dziewięckim
22 stycznia 2025